آیا پختن غذا در زودپز ضرر دارد؟

زودپز، قابلمه ای است که با استفاده از فشار بخار آب، منجر به پخته شدن سریع تر مواد غذایی می شود. از این رو زودپز، عملکرد خاصی دارد که موجب حفظ مواد مغذی در غذا می شود و طعم و بوی غذای شما آسیب نمی بیند. در واقع این عملکرد با تولید فشار بالا و نه حرارت بالا، مواد مغذی در زودپز حفظ می شوند. اما از نظر شما آیا پختن غذا در زودپز ضرر دارد؟

مهم ترین بخشی که در زودپزها وجود دارد، درب دیگ زودپز می باشد؛ چرا که با استفاده از سوپاپ اطمینان و همچنین سوپاپ پستونکی (در زودپزهای جدید) می تواند در پروسه پخت نقش زیادی داشته باشد و تمام این پروسه توسط درب دیگ زودپز صورت می گیرد. بنابراین طرز کار دیگ زودپز بر اساس ترکیبی از فشار و بخار است و با ایجاد فشاری بالا و ایجاد بخار، قدرت بیشتری به آشپزی زودپز می بخشد.

همچنین دیگ زودپز دارای واشری است که با حبس کردن بخار، فشار محیط را بسیار بالا می برد و این ویژگی بسیار مفید و مهم زودپز می باشد.

از این رو با افزایش نقطه جوش آب یا مایع در دیگ، رطوبت به شکل بخار وارد مواد غذایی می شود و باعث می شود مواد غذایی سریع تر پخته شوند؛ دیگ دمای جوش آب را افزایش می دهد و زمان پخت را کاهش می دهد. همچنین، با حبس کردن بخار در داخل دیگ، آب و دمای مواد از بین نمی روند.

با این وجود در ادامه این مقاله از مجموعه مقالات تعمیر زودپز آریابهکار قصد داریم شما عزیزان را با این موضوع آشنا سازیم که آیا زودپز ضرر دارد یا خیر؟! همراه ما باشید.

[ez-toc]

آیا زودپزها سرطان زا هستند؟

استفاده از زودپز به عنوان یک روش پخت و پز سریع و آسان، یک موضوعی است که ممکن است درباره اش شایعاتی اعم از احتمال سرطان زایی برخی مواد مصرفی در آن وجود داشته باشد. با این حال، در تحقیقات علمی اخیر نشانه های قاطعی در این خصوص به دست آمده است که استفاده از زودپز به طور کلی سرطان زا نیست و نباید نگرانی بخصوصی در این زمینه داشته باشید. اما چرا و چگونه؟

یکی از مسائل مطرح شده در ارتباط با زودپز، مربوط به تشکیل مواد مختلف در طول فرایند پخت و پز است. در زودپز، غذا در فشار بالا و در دماهای بالا پخته می شود که می تواند به تشکیل ترکیبات جدیدی مانند آکریلامید، هیدروکربن های پلی اسیکلیک و هیدروکربن های نیتروزه موجب شود. اما تحقیقات نشان داده است که سطوح این ترکیبات در غذاهای پخته شده با زودپز در حدود طبیعی و مطابق با استانداردهای ایمنی هستند و در مقادیر مضر قرار نمی گیرند.

به طور کلی، استفاده از زودپز به دلیل زمان کمتر پخت و پز و کاهش استفاده از روغن و چربی، می تواند گزینه ای مناسب و سالم برای پخت غذاها باشد. با این حال، برای حفظ سلامت و کاهش مخاطرات مربوط به پخت و پز، می توان موارد زیر را رعایت کرد:

همچنین بخوانید: در زودپز را چگونه ببندیم؟

1. استفاده از مواد تازه و سالم برای پخت و پز.
2. رعایت دماها و زمان های پخت مناسب براساس دفترچه راهنمای زودپز.
3. استفاده از ظروف مقاوم در برابر فشار و حرارت بالا.
4. تمیز کردن و نگهداری صحیح زودپز.

به طور خلاصه، استفاده از زودپز به طور کلی سرطان زا نیست و می توان به طور امن از آن برای پخت و پز غذاها استفاده کرد؛ با رعایت موارد ایمنی مذکور و بهداشتی معمول در پخت و پز هر نوع غذا، زودپز می تواند یک گزینه مناسب باشد.

مزایای استفاده از زودپز

هر چند چندین سال است که انواع و اقصام زودپز در برندها و مدل های متعددی در کشور ما عرضه شده اند، اما باز هم معمولا ما پخت و پز بر روی اجاق گاز در قابلمه های مختلف را ترجیح می دهیم و علت اصلی این انتخاب نیز باورهای اشتباه ما در خصوص زودپز است؛ چرا که سال هاست گفته می شود زودپز می تواند سرطان زا باشد و این در حالی است که تحقیقات علمی و پزشکی انجام شده نشان داده اند زودپز تحت هیچ شرایطی سرطان زا نیست! با این وجود علیرغم اینکه زودپزها سرطان زا نیستند، بلکه مزایایی نیز دارند که شما می توانید از این مزایا بهرمند شوید. از مهم ترین مزایای زودپزها می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1. سهولت در تمیز کردن

تمیز کردن زودپزها نسبت به قابلمه ها و… بسیار آسان است! در دیگ ها و قابلمه های معمولی، اغلب رسوبات و آثار باقیمانده از مواد غذایی می تواند تشکیل شود اما در زودپزها، طراحی جداره ها و دیواره به گونه ای است که جرم و آثار مواد غذایی در آن جمع نمی شوند؛ چرا که معمولا جنس زودپزها استیل مقاوم و ضد زنگ می باشد. به همین دلیل، شما به راحتی می توانید آن را شستشو داده و تمیز کنید. این ویژگی زودپز باعث می شود که فرآیند تمیز کردن پس از پخت و پز آسانتر باشد و زمان زیادی از شما نگیرد.

2. صرفه جویی در انرژی

زودپز به دلیل استفاده از فشار بالا و مدت زمان کمتر پخت، باعث صرفه جویی قابل توجهی در انرژی می شود؛ زیرا نیاز به مصرف کمتری برای تهیه وعده های غذایی وجود دارد. بنابراین اگر زودپز خریداری کنید متوجه کاهش قبوض خود خواهید بود. از این رو اگر مایل هستید تا میزان انرژی بالایی برای پخت مواد غذایی استفاده نکنید، می توانید اقدام به خرید زودپز کنید.

3. حفظ مواد مغذی غذای شما

غذاهای پخت و پز شده در زودپز، بیشتر مواد مغذی خود را حفظ می کنند و طعم آنها تغییری نمی کند؛ زیرا در فشار بالا و به مدت زمان کمتری پخته می شوند که باعث حفظ وجود مواد مغذی و ویتامین ها می شود. اما این در حالی است که پخت و پز در قابلمه های مختلف، ممکن است عطر و بوی مواد غذایی را بگیرند و بوی دیگری از غذا احساس کنید!

4. سرعت پخت بالا

یکی از مزایای اصلی زودپز همانگونه که از نام آن مشخص می باشد، سرعت بالا در پخت و پز غذاها است. با استفاده از زودپز، بازه زمانی پخت انواع غذاها تا 70٪ کاهش پیدا می کنند که یک نتیجه عالی و قابل توجه است.

بنابراین، استفاده از زودپزها به دلیل حفظ مواد مغذی، صرفه جویی در انرژی، سهولت در تمیز کردن و سرعت بالا در پخت و پز، می تواند یک انتخاب مناسب برای تهیه انواع مختلف غذاها باشد.

مضرات پخت غذا در زودپز

پخت غذا در زودپز مشکل خاصی برای شما از لحاظ سلامتی ایجاد نخواهد کرد. با این حال انجام این کار یک سری عیوب نیز به همراه دارد که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:

• شما همواره باید حواس تان به وضعیف سوپاپ، بدنه و واشر زودپز باشد در غیر این صورت ممکن است حین طبخ غذا با مشکل مواجه شوید.
• استفاده از زودپز خصوصا مدل های قدیمی آن ریسک ایمنی دارد. ممکن است که افزایش فشار داخل زودپز باعث انفجار آن شود.
• گاهی دما و فشار زیاد داخل زودپز باعث تغییر بافت مواد غذایی خصوصا سبزیجات می شود و شکل و شمایل آن ها را دگرگون می کند.
• برخی از ویتامین های داخل مواد غذایی نسبت به حرارت بالا واکنش نشان داده و از بین می روند.
• زمانی که از زودپز برای تهیه غذا استفاده می کنید، با بستن درب آن دیگر نمی توانید چیز دیگری مانند ادویه یا سبزی به آن اضافه نمایید و به بیانی دیگر کنترل شما روی روند آشپزی کمتر است.
• گاهی ممکن است که به دلیل سرعت بالای پخت احساس کنید که غذا آنطور که باید و شاید جا نیفتاده و عطر و طعم خوبی نمی دهد.

کدام مواد غذایی را نباید در زودپز بپزیم؟

زودپز، مواد غذایی را با فشار بالا و نه حرارت بالا پخت می کند. این ویژگی زودپز، باعث حفظ کیفیت مواد غذایی می شود، اما با توجه به فشار زیاد ممکن است تغییراتی در مواد غذایی ایجاد شده و ارزش غذایی آن کاهش یابد.

همچنین بخوانید: یک زودپز خوب چه ویژگی هایی دارد؟

بنابراین با پختن غذا در زودپزها، برخی از ویتامین ها و مواد مغذی که به گرمای زیاد حساس هستند، ممکن است کاهش یابند. به عنوان مثال، ویتامین C، بتاکاروتن و سایر ترکیبات مفید، در زودپز از بین می روند. همچنین، ممکن است اسیدهای چرب امگا 3 نیز به دلیل استفاده از دیگ زودپز، از بین بروند. اما کدام مواد غذایی را نباید در زودپزها بپزیم؟

در ادامه با این مواد غذایی آشنا خواهید شد:

• حبوبات.
• مربا.
• غذاهای حاوی شیر.
• مرغ.
• نان.
• غذاهای سرخ کردنی.
• گوشت های اشباع شده با چربی.

مضرات زودپز استیل

زودپز استیل یک وسیله مناسب برای تهیه غذاست که هم برای سلامت شما مناسب است و هم دوام بالایی دارد. اما مانند هر دستگاه دیگری ممکن است یک سری معایب نیز به همراه داشته باشد. از جمله مضرات زودپز استیل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نامناسب برای نگه داشتن غذاهای اسیدی مانند گوجه پخته شده
• سخت بودن تمیز کردن
• بالا بودن وزن زودپز استیل
• پخش حرارت ضعیف
• نیاز به زمان زیاد برای داغ شدن
• گران بودن

گوشت را در زودپز بپزیم یا قابلمه؟ کدام بهتر است؟

پاسخ این سوال تا حدی می تواند سلیقه ای باشد اما به طور کلی بهتر است که گوشت را داخل زودپز بپزید.

• شما برای پخت گوشت گوساله در زودپز نیاز به ۳۰ الی ۴۵ دقیقه زمان خواهید داشت.
• همچنین گوشت گوسفندی هم بین ۲۰ الی ۳۰ دقیقه در زودپز می پزد.
• این در حالی است که پختن هر کدام از این موارد داخل قابلمه می تواند حداقل ۲ الی ۳ ساعت زمان ببرد.
• از طرفی پختن گوشت در زودپز باعث می شود تا حد زیادی از مواد مغذی داخل گوشت حفظ شود و نرمی و لطافت آن نیز افزایش یابد.
• با این حال پخت گوشت در قابلمه باعث می شود که کنترل بیشتری روی فرایند آشپزی داشته باشید و در صورت نیاز ادویه یا سایر مواد و سبزیجات را به آن اضافه کنید.

همچنین بخوانید: علت بخار دادن زودپز

پخت غذا در زودپز بهتر است یا قابلمه؟

برای اینکه بفهمیم پخت غذا در زودپز بهتر است یا قابلمه بهتر است که مزایا و معایب هر یک را بررسی کنیم.

مزایا و معایب قابلمه

• قابلمه پخت یکنواختی را برای غذا فراهم می کند.
• حین پختن می توانید درب آن را باز کنید و مواد دیگری به آن بیفزایید.
• تمیز کردن آن آسان است.
• از قابلمه می توانید برای سرخ کردن، بخارپز کردن و نگهداری غذا استفاده کرد.
• خرید قابلمه هزینه کمتری دارد.
• پخت غذا در آن طولانی تر است.
• اگر از قابلمه به درستی مراقبت نکنید احتمال خراب شدن آن بیشتر است.
• قابلمه ها نیاز به فضای زیادی برای نگهداری دارند.

مزایا و معایب زودپز

• زودپزها کمک زیادی به طبخ سریع تر مواد غذایی می کنند.
• زودپز باعث صرفه جویی در مصرف انرژی نیز می شود.
• مواد مغذی و خاصیت های مواد غذایی در زودپز راحت تر و بیشتر حفظ می شود.
• اگر یک زودپز باکیفیت خریداری کنید، طول عمر آن بسیار بالاست.
• اما اگر با نحوه استفاده از زودپز آشنا نباشید، می تواند خطرات ایمنی داشته باشد.
• وقتی درب زودپز را می بندید و روی شعله می گذارید دیگر نمی توانید چیزی به آن اضافه کنید.
• قیمت گران تری نسبت به قابلمه دارد.

بنابراین می توان گفت که پختن غذا در قابلمه و زودپز هر کدام مزایا و معایب خاص خودشان را دارند و شما باید بر اساس نیازها و ترجیحات خود یکی از آن ها را انتخاب نمایید.

آیا زودپز برقی سرطان زاست؟

خیر. زودپز برقی سرطان زا نیست. هیچ تحقیق علمی تا به حال وجود ندارد که نشان دهد زودپزهای برقی سرطان زا هستند. البته باید دقت داشته باشید که زودپز برقی که خریداری می کنید از استیل ضد زنگ یا آلومینیوم با روکش نچسب مانند تفلون یا سرامیک باشد تا برای سلامتی شما مشکلی ایجاد نکند.

از طرفی زودپزهای برقی با استفاده از المنت حرارتی کار می کنند و هیچ امواج یا تشعشعی ندارد که برای سلامتی شما مضر باشند. در نتیجه می توانید با خیالی آسوده از زودپز برقی خود استفاده کنید.

همچنین بخوانید: علت نپختن گوشت در زودپز

ایا زودپز خاصیت غذا را از بین می برد؟

یکی از باورهای اشتباهی که در مورد زودپز وجود دارد این است که زودپز خاصیت غذا را از بین می برد. اما خوب است بدانید که نه تنها زودپز خاصیت مواد غذایی را از بین نمی برد بلکه به حفظ این خواص نیز کمک شایانی می کند. فشار بالا و دمای زیاد داخل زودپز باعث می شود که غذا به سرعت در این دستگاه پخته شده و بافت، طعم و رنگ غذاها نیز به خوبی حفظ می شود.

آیا پلوپز سرطان زاست؟

خیر. پلوپزها سرطان زا نیستند. اما نکته مهمی که باید در مورد آن دانست این است که جنس ظرف داخلی یا همان دیگ پلوپز از چیست؟ در ادامه به تعدادی از آن ها اشاره خواهیم کرد:

• بسیاری از ایمن ترین پلوپزها دارای دیگ استیل هستند که سالم ترین و ایمن ترین انواع مواد است و عمر طولانی دارد و با مواد غذایی واکنش شیمیایی نمی دهد.
• دیگ برخی از پلوپزها از سرامیک است که سالم تر از تلون می باشند و توانایی آن ها در پخش گرما نیز بالا است اما امکان شکستن و ترک برداشتن آن بیشتر است.
• تفلون هم از جمله رایج ترین دیگ هایی است که در پلوپز استفاده می شود. اگر تفلون باکیفیت و سالم باشد ضرری برای سلامتی ندارد اما اگر خش دار یا پوسته پوسته شود می تواند آسیب هایی را به سلامتی وارد کند. استفاده طولانی مدت از پلوپزی که تفلون دیگ آن خراب شده می تواند باعث مسمومیت شیمیایی شده و احتمال بروز سرطان را افزایش دهد.